Jak udowodniła ewolucja, kluczem do życia na naszej planecie jest przystosowanie się do otaczającego nas środowiska. Bez względu na to gdzie żyjemy, jest zawsze jeden proces, do którego dostosować muszą się wszyscy. Chodzi tzw. rytm dobowy czyli cykl następujących po sobie światła i ciemności, zależny od obracającej się wokół własnej osi Ziemi. Choć może nam się to wydawać dziwne, aktywność poszczególnych organów i układów, produkcja hormonów, efektywność uczenia się czy przyswajalność leków, podlegają dobowemu rytmowi.

Temu właśnie procesowi poddane są wszystkie narządy wewnętrzne człowieka a zarządzający tym zjawiskiem mechanizm ukryty w jest w naszej głowie. Zegar biologiczny to skomplikowany mechanizm, można jednak w skrócie powiedzieć, że jest w głównej mierze regulowany dopływem światła, a w związku z tym zmieniającą się pracą szyszynki. To z kolei reguluje pracę hormonów: kortyzolu i melatoniny, które kierują procesem budzenia się i zasypiania.

Zrozumienie tych zależności jest dla funkcjonowania człowieka tak ważne, że w 2017 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny otrzymali trzej amerykańscy uczeni Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash i Michael W. Young „za odkrycie mechanizmu molekularnego, który kontroluje rytmy okołodobowe”.

Wewnętrzny zegar dostosowuje naszą fizjologię do faz dnia regulując nasze zachowanie, poziomy hormonów,  temperaturę ciała, łaknienie, metabolizm, ciśnienie krwi, koncentrację, potrzebę snu, itp. Jeśli wewnętrzny zegar nie jest zsynchronizowany z otoczeniem, nasz organizm zaczyna gorzej funkcjonować. Typowym  dla tego przykładem jest np. zjawisko "jet lag" znane każdemu, kto poleciał samolotem do strefy czasowej różniącej się o wiele godzin.

Zaburzenia rytmu okołodobowego źle wpływają na samopoczucie. Są dowody na to, że przewlekłe zaburzenia schematu naszego życia w stosunku do zegara biologicznego czyli np. zbyt późne zasypianie lub brak snu (praca w nocy lub w zmiennych godzinach), a także duża ekspozycja na światło w godzinach wieczornych i nocnych (oglądanie filmów, czy nauka przy sztucznym świetle późno w nocy) mogą zwiększać ryzyko niektórych chorób. Coraz częściej spotykanym zaburzeniem rytmu dobowego jest tzw. zespół opóźnionej fazy snu. Dotyczy często osób młodych, które kładą się spać „w środku nocy”.

Wszystkie te obserwacje dotyczące zegara biologicznego we współczesnej nauce zyskały miano chronobiologii. Jednak nie są wcale zjawiskiem nowym. W medycynie chińskiej od tysięcy lat wiadomo, że ludzki organizm, podobnie jak wszystkie formy życia, podlega cyklicznym przemianom. Każdy narząd wewnętrzny w ciągu doby ma swoje dwie godziny, w przeciągu których osiąga maksimum i minimum swojej pracy. W czasie swojego maksimum dany narząd pracuje najefektywniej. Dokładnie po 12 godzinach osiąga swoje minimum, gdzie jego praca jest najsłabsza.

Zegar dobowy podpowiada nam jak postępować w wielu aspektach naszego życia. Z jego wykorzystaniem wiemy kiedy najlepiej jeść, przyjmować leki, uczyć się, ćwiczyć, relaksować i tak na przykład:

• 5:00-7:00 rano przypadają na maksimum efektywności pracy jelita grubego dlatego właśnie warto zadbać o to aby w tym czasie skorzystać z toalety (zrobić kilka ćwiczeń, wypić szklankę ciepłej wody). To najlepszy czas na wypróżnienie, pozwalające oczyścić cały organizm i przygotować go na sprawne trawienie.

• 7:00 -9:00  to czas żołądka, który jest teraz w stanie przyjąć i strawić pokarm, to najlepszy czas na pierwszy (najlepiej ciepły) posiłek.

• 9:00 -11:00  to maksymalna praca trzustki wtedy można pozwolić sobie na kawę i małe ciastko. Właśnie w tym czasie przypada maksimum pracy tego narządu w związku z czym ilość wydzielanej insuliny i enzymów trawiennych, będzie wystarczająca do strawienia słodyczy. Powoli rośnie koncentracja i kreatywność.

• Z kolei dobre samopoczucie między godzinami 11:00 a 13:00  wynika z przypadającej na te godziny aktywnej pracy serca - wówczas osiągamy maksimum koncentracji, dlatego warto wtedy zdawać egzaminy i rozwiązywać trudne problemy, zaplanować najbardziej wymagające zadania. To też dobry czas na trening EEG Biofeedback 

• 13:00 -15:00  to pora na obiad. To maksimum działania jelita cienkiego, które jest gotowe na wchłanianie pokarmu. To też czas planowania, oceniania, podejmowania decyzji. Po posiłku może jednak przyjść spadek energii związany również z przypadającym na ten czas minimum pracy wątroby- godzina 14:00 to idealny moment na drzemkę- czy wiesz, że świetnie regeneruje nawet 10 minut snu?

• 15:00 -17:00   to maksimum pęcherza moczowego a minimum płuc. Powoli wraca energia i jest to dobry moment na pracę i na naukę. Teraz odrabiaj lekcje i ucz się do egzaminów, twórz prezentacje, jednak aby nie odczuć zmęczenia,  nie zapomnij o odpowiednim nawodnieniu organizmu oraz o przewietrzeniu pokoju (teraz płuca potrzebują więcej powietrza). To kolejny dobry czas na trening EEG biofeedback.

• I nareszcie czas na relaks i odpoczynek. 17:00 -19:00  to intensywna praca nerek (dlatego uważaj teraz na zbyt słone pokarmy) i minimum jelita grubego, dlatego już teraz zjedz kolację i pamiętaj, że to co jesz później może nie zostać do końca strawione, co wpłynie na nocną pracę innych narządów. To czas na sport, w tym okresie pada najwięcej sportowych rekordów a także na odpoczynek, relaks, medytację.

• Do końca dnia został Ci już tylko przyjemności 😊 19:00 -21:00  to czas dla Ciebie i dla twoich przyjaciół. Idealny na spotkania towarzyskie w tym randki czy spacery.

• 21:00 -23:00  to pora na wyciszenie, relaksację i przygotowanie do snu. Dla pełnej regeneracji najlepiej kłaść się spać około godziny 22:00 wówczas narządy, będą miały na to czas.

W jaki sposób wykorzystywać rytm dobowy w celu osiągnięcia najlepszych wyników w nauce?

Spójrz na poniższy diagram.

Klinika Biozdrowia Katarzyna Żuber

ul. Nadwiślańska 52, 05-101 Skierdy

NIP: 537 229 06 17

Zadzwoń: +48 798 144 588 lub napisz: biuro@klinikabiozdrowia.pl